Dış Kuvvetler

Enerjisini Güneş`ten alan, yeryüzünü aşındırma ve biriktirme faliyetleri ile şekillendiren kuvvetlere dış kuvvetler denir.

Dış kuvvetlerin başlıca özellikleri şunlardır:


İç kuvvetler tarafından oluşturulan yer şekillerini ortadan kaldırmaya çalışırlar. Bu yönüyle iç kuvvetler yapıcı iken dış kuvvetler bozucudur.
Engebeli arazileri aşındırıp, aşındırdıkları malzemeleri çanaklaşmış arazilere biriktirerek yeryüzünü düzleştirmeyi hedeflerler.
İnsan ömrüne göre uzun bir süreç içerisinde yer şekillerini oluştururlar.
Etki dereceleri üzerindeki en önemli etken iklim koşullarıdır.

RÜZGARLAR ve OLUŞTURDUĞU ŞEKİLLER

Rüzgârlar, havalandırdıkları malzemeleri başka yeryüzü şekillerine çarparak aşındırma, hızının azaldığı yerlerde ise biriktirme yaparak yeryüzünü şekillendirir. Rüzgarın şekillendirici etkisi; rüzgârın hızına, taşıdığı malzemenin büyüklüğüne, arazinin kullanım şekline, havadaki nem miktarına, arazinin yapısına ve bitki örtüsüne göre farklılık gösterir.


Kurak ve yarı kurak iklim bölgelerinde, fiziksel çözülmenin etkisiyle toz, kum, çakıl gibi gevşek malzemelerin bulunması ve bitki örtüsünün seyrek olması, rüzgârların buralardaki şekillendirici etkisini artırmıştır.
Rüzgârların Aşındırma Şekilleri


Mantar Kaya


Rüzgarın aşındırma etkisi, kayaların zemine yakın kesimlerinde daha çok olmaktadır. Çünkü, rüzgarlar iri boyutlu malzemeleri fazla yükseğe çıkaramaz. Bu nedenle kayaların alt kesimleri üst kesimlerine göre daha fazla aşınarak mantara benzeyen yer şekilleri oluşur.
Tafoni
Kayaların çözünmeyle gevşemiş kısımlarının, rüzgârlar tarafından aşındırılıp kayadan kopmasıyla oluşan kovuklara tafoni denir.
Şahit Kaya
Farklı dirençlere sahip tabakaların üst üste tortullaroluşturduğu bölgelerde, kolay aşındırılabilen tabakaların daha önce aşındırılması ya da çözünme ile gevşemiş malzemelerin ortamdan uzaklaştırılması sonucu şahit kayalar ortaya çıkar.


Yardang


Yüzeyi farklı dirence sahip tabakalara çarpan rüzgârların, aşınması daha kolay tabakaları aşındırarak oluşturdukları oluk veya yarıklara yardang denir.


Rüzgârların Biriktirme Şekilleri


Rüzgârlar, hızının azaldığı ya da karşılarına bir engelin çıktığı alanlarda biriktirme yaparak birikim şekillerini oluştururlar. Rüzgarın hızının arttığı dönemlerde ise biriken malzemeler dağılıp ortadan kaybolur. Bu yönüyle rüzgâr birikim şekilleri kalıcı değildir.
Barkan
Rüzgârların taşıdığı kumların hilal şeklinde birikmesiyle oluşan yer şekilleridir. Barkanlar, özellikle Orta Asya’daki çöllerde yaygın olarak görülür.
Kum Yığınları


Rüzgârların taşıdığı kum taneciklerini hızının kesildiği yerlerde yığması sonucu oluşur. Yükseklikleri 1 – 2 metre ile 100 metre arasında değişebilir. Yükseltisi fazla olanlarına kum tepesi denir.


Lös


Rüzgârların kurak ve yarı kurak bölgelerden havalandırdıkları tozları, yarı nemli bölgelerde biriktirmesiyle oluşan depolardır. Lösler zamanla lös topraklarını oluşturur.